ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର ଆୟୋଗ (NHRC), ମାନବାଧିକାର ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ (PHRA), 1993 ଅଧୀନରେ 1993 ଅକ୍ଟୋବର 12 ତାରିଖରେ ମାନବାଧିକାରର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଓ ସୁରକ୍ଷା ତଥା ଦେଶରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଏକ ବୈଧାନିକ ସଂସ୍ଥା ଭାବରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।
ଏହି ଆୟୋଗରେ ଜଣେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଏବଂ ଜଣେ ମହିଳା ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସମେତ 5 ଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିଛନ୍ତି। ସାଧାରଣ ସଚିବ ଓ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ସଚିବାଳୟର ଏକ ଅଂଶ ଭାବରେ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ନେଇ ଆଇନ, ଅନୁସନ୍ଧାନ, ଗବେଷଣା, ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଏବଂ ପ୍ରଶାସନର ପାଞ୍ଚଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଭାଗ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାରେ ଏହାକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ।

1991 ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ପ୍ୟାରିସରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ମାନବାଧିକାରର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଓ ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଉପରେ ପ୍ରଥମ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କର୍ମଶାଳାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ୟାରିସ୍ ନୀତିକୁ ଭାରତର NHRC ଅନୁସରଣ କରିଛି ଏବଂ 20 ଡିସେମ୍ବର, 1993ର ନିୟମାବଳୀ 48/134 ଦ୍ୱାରା ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ପରିଷଦ ଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଛି।

NHRC ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଯାୟୀ ମାନବାଧିକାରର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଓ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଭାରତର ଉଦ୍‌ବେଗର ଏକ ବାସ୍ତବରୂପ ।
PHRA ଧାରା 2 (1) (d)ରେ ମାନବାଧିକାରକୁ ସମ୍ବିଧାନ ଦ୍ୱାରା ନିଶ୍ଚିତ କିମ୍ବା ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୁକ୍ତିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଏବଂ ଭାରତର ଅଦାଲତ ଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ସ୍ୱାଧୀନତା, ସମାନତା ଓ ସମ୍ମାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅଧିକାର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

ଆୟୋଗର କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଏହି ଆଇନର ଧାରା 12ରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଜଣେ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏଭଳି ଉଲ୍ଲଂଘନ ରୋକିବାରେ ଅବହେଳା କାରଣରୁ ମାନବାଧିକାର ଉଲ୍ଲଂଘନ ଅଭିଯୋଗର ତଦନ୍ତ ଓ ରିଲିଫ୍ ସୁପାରିସ କରିବା ବ୍ୟତୀତ, ଆୟୋଗ ନିଜର ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା, ଶିବିର ବୈଠକ, ଘଟଣାସ୍ଥଳ ପରିଦର୍ଶନ, ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ, ଇଣ୍ଟର୍ନଶିପ୍, କର୍ମଶାଳା, ସେମିନାର, ସମ୍ମିଳନୀ, ଗବେଷଣା, ଗଣମାଧ୍ୟମ ନିୟୋଜନ, ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ, ଖବରକାଗଜ ଓ ପ୍ରକାଶନ ମାଧ୍ୟମରେ ମଧ୍ୟ ମାନବାଧିକାର ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ପ୍ରସାର କରିଥାଏ ।

ମାନବାଧିକାର ସହ ଜଡ଼ିତ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟଗତ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ବିଷୟ ବିଶେଷଜ୍ଞ, ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀ ଏବଂ ନାଗରିକ ସମାଜ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଏଥିରେ ଅନେକ 'କୋର୍ ଗ୍ରୁପ୍' ରହିଛି। ବିଭିନ୍ନ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ, ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଗୃହ, ବୃଦ୍ଧାଶ୍ରମ, ଜେଲ, ଡାକ୍ତରଖାନା, ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାର୍ବଜନୀନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପରିଦର୍ଶନ କରି ମାନବାଧିକାର ସ୍ଥିତିର ଆକଳନ କରି ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସୁପାରିସ କରିବା ପାଇଁ ଆୟୋଗକୁ ରିପୋର୍ଟ କରୁଥିବା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିନିଧି ଏବଂ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ନିରୀକ୍ଷକମାନଙ୍କର ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁଦୃଢ଼ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି। ଏହା ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ଚୁକ୍ତି ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକର ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ତଥା ସଫଳ ରୂପାୟନ ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କୁ ସୁପାରିଶ କରେ ।

NHRC ଇଣ୍ଡିଆ ହେଉଛି ଗ୍ଲୋବାଲ ଆଲାଏନ୍ସ ଅଫ୍ ନ୍ୟାସନାଲ ହ୍ୟୁମାନ ରାଇଟ୍ସ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁସନ, GANHRI ସହିତ ଏକ 'A' ମାନ୍ୟତା ପ୍ରାପ୍ତ NHRI ଏବଂ ଏସିଆ ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ NHRIଗୁଡ଼ିକର ଏସିଆ ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରୀୟ ଫୋରମର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଦସ୍ୟ । ମାନବାଧିକାର ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ମଞ୍ଚରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି । ସେପ୍ଟେମ୍ବର, 2023ରେ ଏହା ଏସିଆ ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରୀୟ ଅଞ୍ଚଳର ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର ଅନୁଷ୍ଠାନ (NHRIs) ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟ ଓ ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀର ମଧ୍ୟ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲା ।

ମାନବାଧିକାର ସମର୍ଥନ ପାଇଁ ଆୟୋଗ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ସହ ମଧ୍ୟ ଯୋଗାଯୋଗ କରିଥାଏ । 2015 ମସିହାରୁ ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ଏହାର ବାର୍ଷିକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା, ଆଇନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମୁଟ୍ କୋର୍ଟ ପ୍ରତିଯୋଗିତା, ଚିତ୍ରାଙ୍କନ, କୁଇଜ୍ ଓ ବିତର୍କ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଆଦି କିଛି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ। ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ଏହି ଅନଲାଇନ୍ ଫଟୋଗ୍ରାଫି ପ୍ରତିଯୋଗିତା ମଧ୍ୟ ସେହି ଦିଗରେ ଏକ ପ୍ରୟାସ ।

ମାନବାଧିକାରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ପୁରସ୍କାର ବିଜୟୀ ଫଟୋକୁ ସଚେତନତା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଅଧିକାର ଆୟୋଗର ରହିବ। ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଆୟୋଗର ୱେବସାଇଟ୍ରେ ଅପଲୋଡ୍ କରାଯିବ।

ମାଇଁଗଭ୍‌ ସହଭାଗିତାରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ହୋଷ୍ଟ କରାଯାଇଛି।

ଏହି ପ୍ରତିଯୋଗିତା ପାଇଁ ବିଷୟବସ୍ତୁ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା:
ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ
ନିରାଶ୍ରୟ ବୃଦ୍ଧବୃଦ୍ଧା ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ଆହ୍ୱାନ
ଆମ ପୃଥିବୀରେ ଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ପରିବେଶଗତ ବିପଦ
ଭାରତୀୟ ବିବିଧତାରେ ମାନବାଧିକାର ଏବଂ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ପାଳନ କରିବା
ଲିଙ୍ଗଗତ ସମାନତାକୁ ପାଳନ କରିବା
ବିକାଶମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ଦ୍ୱାରା ଜୀବନଧାରଣ ଓ ଜୀବନଧାରଣର ମାନରେ ଉନ୍ନତି
LGBTQI+ ଜୀବନ, ଅଧିକାର ଓ ଆହ୍ୱାନ
ମହିଳା (ଅଧିକାର, ଆହ୍ୱାନ, ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶରେ ସେମାନଙ୍କର ଅବଦାନ)
ଭିକାରୀ
ଦିବ୍ୟାଙ୍ଗତା (ଅଧିକାର, ଆହ୍ୱାନ, ଉପଲବ୍ଧି)

ନଗଦ ପୁରସ୍କାରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା:
ପ୍ରଥମ ପୁରସ୍କାର 15,000/-
2ୟ ପୁରସ୍କାର 10,000/-
ତୃତୀୟ ପୁରସ୍କାର 5,000/-
ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କୁ 2,000/- ଟଙ୍କା ଲେଖାଏଁ 7ଟି ସାନ୍ତ୍ୱନାମୂଳକ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ

NHRC ଇଣ୍ଡିଆ ସହ ଜଡ଼ିତ କୌଣସି ପ୍ରକାର ପ୍ରଶ୍ନ ଥିଲେ ଦୟାକରି ଭିଜିଟ୍ କରନ୍ତୁ https://nhrc.nic.in/

ଏଠାରେ କ୍ଲିକ୍ କରନ୍ତୁ ନିୟମ ଓ ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ପାଇଁ (pdf 160KB)